Ülseratif kolit, kalın bağırsağın iç yüzeyindeki kolon mukozasının iltihaplı bir hastalığıdır. Bu iltihaplanma, kanayan yaraların oluşmasına neden olur. Hastaların çoğunda bağırsağın son kısmı olan rektum etkilenir. Bazı hastalarda ise bağırsağın daha geniş alanları ya da tamamı hastalıklı olabilir. Ülseratif kolit, kişiden kişiye farklılık gösterir. Genellikle ishalle birlikte yaşanır, fakat bazı hastalarda başlangıçta kabızlık görülebilir. Dışkının kanlı olması, içinde mukuslu ve parlak bağırsak salgısının ve cerahatin bulunması yaygındır. Bu hastalık kronik bir seyir gösterir ve yıllarca devam edebilir. Tedaviyle belirtiler düzelebilir, ancak hastalık yeniden alevlenebilir. Bu nedenle tedavinin doktorun uygun göreceği süre boyunca veya sürekli olarak sürdürülmesi gerekir.

Ülseratif kolitin kesin nedenleri bilinmemektedir. Ancak genetik yatkınlık, mide ve bağırsak sistemine giren çeşitli maddeler, bakteriler ve virüsler nedeniyle bağışıklık sisteminin verdiği tepki bu hastalığın oluşumunda etkili olabilir. Ancak bu durumun kesin nedenlerini belirleyen besin maddeleri veya mikroorganizmalar henüz tespit edilmemiştir. Sebep ne olursa olsun, bağırsaklardaki mukozada iltihaplı hücrelerin artmasına, inflamasyona ve ülserlerin gelişmesine neden olur.

Hastanın öyküsünde kalın bağırsaklarda kanama, ishal ve karın ağrısı belirtileri varsa, ülseratif kolit düşünülmelidir. Yapılacak kan tetkikleriyle bağırsak enfeksiyonu belirlenmezse, kesin tanı için kolonoskopi yapılmalıdır. Bu sayede kalın bağırsaklar ve ince bağırsağın son kısmı ayrıntılı olarak görüntülenebilir. Bağırsaklardan parça alınarak biyopsi yapılır. Bu işlem duyarlı olmadığından, hastalarda herhangi bir ağrı oluşmaz. Patolojik değerlendirme sayesinde kesin tanı konulur.

Ülseratif kolit sadece kalın bağırsakları etkileyen bir rahatsızlıktır ve sebebi tam olarak bilinmese de tedavisi başarıyla yapılabilir. Bu tedavi sürecinde hastaların sürekli olarak doktor gözetiminde olmaları gerekir. Hastalığın şiddeti ve etkilediği bağırsak alanına göre tedavi planı yapılır. Öncelikle ağızdan alınan ilaçlar ve makattan yapılan lavmanlar tedavinin başlangıcını oluşturur. Bunlar yetersiz kaldığında, şiddetli olgularda ağız veya damardan kortikosteroid ilaçlar tedaviye eklenir. Hastaların durumu şiddetli yaşaması halinde, hastanede yatarak tedaviye geçilir. Ağır kolit vakalarında bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda hastalara cerrahi girişimler yapılabilir. Kortikosteroid ilaç tedavisi sadece 3 ay süreyle yapılmalıdır ve bu ilaçlar kesinlikle aniden kesilmemelidir. Hastalığın tamamen tedavi edilebilmesi için kalın bağırsağın cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.

Ülseratif kolit hastalarında özel bir diyetin faydalı olduğuna dair bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır. Ancak toplumda belli oranda görülen süt tahammülsüzlüğü varsa, ishalde artış olabilir. Bu nedenle süt ve süt ürünlerinden uzak durulmalı, laktazlı sütler tercih edilmelidir. Ayrıca romatizma ilaçları ve aspirin hastalığın alevlenmesine neden olabileceğinden, bu ilaçların kullanımında dikkatli olunmalıdır. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni oluşturulmalıdır.

Ülseratif kolit hastalarında, hastalığın başlamasından 9-10 yıl sonra kalın bağırsak kanseri gelişme riski artmaktadır. Bu durum, bağırsakların ne kadar etkilendiğine ve hastalığın ne kadar süredir devam ettiğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ülseratif kolit gelişiminden önce bağırsakların yüzeyinde displazi adı verilen değişiklikler olur. Bu tür bağırsak hastalıkları olan hastalarda, 9. yıldan itibaren, bağırsakların sadece sol tarafını tutan hastalıklarda ise 15. yıldan itibaren kolonoskopi taramalarının yıllık olarak yapılması gerekmektedir. Bu tetkiklerde öncü kanser lezyonları belirlenirse, kalın bağırsağın tamamı cerrahi olarak alınabilir.