Kolonoskopi, ucu soğuk ışık kaynağı ve kamera ile donatılmış, vücut dokularına zarar vermeyecek kadar esnek bir görüntüleme cihazı kullanılarak kalın bağırsağın detaylı olarak incelenmesini sağlayan bir görüntüleme işlemidir. Bu yöntem, ilaçlı röntgen tetkiklerine göre daha kesin tanı yapılmasını sağladığı gibi, bazı durumlarda tedavi edici özelliklere de sahiptir. Çapı yaklaşık 15-20 mm, uzunluğu ise 140-160 cm arasında olan cihaz, kanser dahil olmak üzere birçok bağırsak hastalığının teşhis ve tedavisinde kullanılır. Tarama amaçlı yapılan kolonoskopi sırasında kalın bağırsakta polip tespit edilirse, bu poliplerin kanserleşmeden alınması sayesinde hastalık önlenebilir.

Kolonoskopi, gastroenteroloji uzmanları tarafından güvenli ve konforlu bir şekilde hem tanısal hem de tedavi edici amaçlarla uygulanabilir. Teşhis amaçlı yapılan işlemde bağırsak yırtılması riski on binde bir oranındadır. Bu işlemin tecrübeli ve eğitimli kişiler tarafından yapılması, risk oranını düşürmektedir. Gastroenteroloji uzmanları, aralarında kolonoskopinin de bulunduğu endoskopik işlemler için 3 yıl daha fazla eğitim alarak yeterlilik belgesi edinirler. Kolonoskopi yapılan hastalara sedasyon uygulandıysa, yani ilaçlı uyku hali sağlandıysa, aynı gün önemli işlerin imzalanmaması, araba kullanılmaması ve gebelerin bir gün süreyle süt vermemesi gibi konulara dikkat etmeleri tavsiye edilir. Kolonoskopi sonrasında oluşan gaz sancıları geçicidir. Ancak ağrıların artması halinde, bağırsakta yırtılma olabileceğinden hastaların hemen doktora başvurması gerekir.

Hastalar, işlemden 1-2 gün önce sıvı diyet yaparak bol sıvı almalıdır. Operasyonun yapılacağı son günde ishal yapıcı ilaçlarla bağırsakların içi tamamen boşaltılmalıdır. Burada hastanın yaşı, böbreklerinin durumu ve diyabet hastalığı gibi faktörler ilaçların belirlenmesinde dikkate alınır. Kolonoskopi öncesinde bağırsak temizliği son derece önemlidir. Yeterli temizlik yapılmadığında, işlem sırasında 5 mm altında olan küçük polipler gözden kaçabilir. Bu yüzden hastaların bağırsak temizliğinde doktorun önerilerine uymaları son derece önemlidir. Yapılan işlemden tam olarak sonuç alınabilmesi, bağırsak temizliğinin tam olarak yapılmasına bağlıdır.

Bağırsak kanseri, akciğer ve meme kanserinin ardından kansere bağlı ölümlerde üçüncü sırada yer almaktadır. Bu nedenle tarama amaçlı herkese uygulanabilen bir yöntemdir. Özellikle 50 yaşın üzerindeki insanlara tarama testi olarak önerilmektedir. Her 5 yılda bir tarama amaçlı uygulandığında, bağırsak kanserinin önlenebildiği belirlenmiştir. Eğer ailede kanser öyküsü varsa, kişilere tarama amaçlı olarak uygulanmalıdır. Kadınlarda daha önce geçirilmiş olan meme ve yumurtalık kanseri öyküsü varsa, bu kolon kanseri açısından risk oluşturmaktadır. Bu yüzden hastaların tarama yapılarak takip edilmesi tavsiye edilir.

Genellikle ağrısız olarak gerçekleştirilen işlem, hava verilmesine bağlı hafif bir baskı ve karın krampları olarak etki edebilir. Hastalara uygulamadan önce bazı ilaçlar verildiğinden, fazla rahatsızlık duymazlar. Hastalara sırt üstü ya da yan yatarken işlem yapılır. İşlemin süresi 12-60 dakika kadardır. Daha sonra 1-2 saat bekleme süresi bulunur. İşlem yapılırken belli bir bölgenin tetkikine karar verilirse, oradan kolonoskop içinden geçirilen telle biyopsi alınır. Bu sadece kanser tanısında değil, iyi huylu oluşumların tanısında da uygulanabilir. Kanama durumunda bu alanlara iğneyle ilaç verilebilir ya da elektrikle yakılabilir. Bu yapılanlar hastalarda ağrıya neden olmaz.

Kolonoskopi uygulaması, hem bağırsaklarda mevcut olan tümörü erken evrede tespit etmekte hem de kansere neden olabilecek polip ve benzeri oluşumları kanserleşmeden tespit ederek, kişileri kanser gelişiminden koruyabilecek bir işlemdir. 50 yaşın üstünde olan kişilerin taşıdıkları risklere, kişisel sağlık durumlarına ve aile öykülerine göre genellikle 2-5 yıl aralıklarla kolonoskopik incelemeden geçmesi tavsiye edilmektedir. Günümüzde son derece konforlu şekilde gerçekleşen tetkik sayesinde, hastalar rahatsızlık duymadan kanserden korunabilir.